TOPMANAGEMENT

Commissarissen

Top-30 2002

Nederlandse commissarissen zitten stevig op het pluche
2002/03/29 in de Volkskrant p.19

Wetgeving moet nog dit jaar het 'old boys network' van elkaar benoemende Nederlandse commissarissen openbreken. Of het helpt, is de vraag. Commissarissen liggen steeds vaker onder vuur, maar het blijft een aantrekkelijke bijbaan.
Lijst van de Top 25 machtigste commissarissen
Onafhankelijke toezichthouders, die het algemeen belang van de onderneming dienen? Nu het slechter gaat in het bedrijfsleven, vertoont dat beeld van commissarissen steeds meer barsten.
Bij Laurus stemde commissaris Eric Albeda Jelgersma onlangs tegen de overname-op-een-koopje van het noodlijdende supermarktbedrijf door het Franse Casino. Hij is naast commissaris ook grootaandeelhouder van Laurus.
Bij KPN, dat ook op het nippertje van de ondergang werd gered, werd Ad Scheepbouwer de nieuwe baas. Hij was al jarenlang commissaris - ook toen het telecombedrijf zijn desastreuze plannen ontvouwde voor een internationale topplek - en kreeg bij zijn aantreden een omstreden pakket van 1,6 miljoen lucratieve opties. Dat werd goedgekeurd door zijn voormalige collega-commissarissen.
En bij vastgoedfonds Rodamco North America (RNA) beloonden de commissarissen naast het management ook zichzelf ruim na de omstreden verkoop van de 35 Amerikaanse winkelcentra: drie extra jaarvergoedingen. Wanbeleid, zo oordeelde de Ondernemingskamer hierover vorige week.
Commissarissen zijn op de achtergrond de machtige (nog steeds bijna altijd) mannen van het Nederlandse bedrijfsleven. Ze benoemen en ontslaan de bestuurders - en kunnen vooralsnog alleen ontslagen worden door zichzelf. Ze keuren de grote beslissingen goed, houden toezicht op het beleid én ze stellen de beloning vast van de raad van bestuur. Dat laatste punt leidde de laatste jaren geregeld tot opwinding, door de spectaculaire stijging van de topinkomens.
Mede daardoor kwam het zogeheten structuurregime onder vuur te liggen: commissarissen benoemen elkaar en recruteren uit elkaars kennissenkring, zodat een 'old boys network' ontstond. Dat netwerk zou niet alleen elkaar de hand boven het hoofd houden, maar bijvoorbeeld ook niet moeilijk doen over een forse stijging van het salaris van de bestuurders; die worden immers hoogstwaarschijnlijk straks zelf ook weer commissaris, of zijn het al.
Na lange discussies kwam de Sociaal-Economische Raad vorig jaar met aanbevelingen om deze weeffout te herstellen. Die werden overgenomen door het kabinet. Grootste wijzigingen: werknemers krijgen via de ondernemingsraad het recht eenderde van de commissarissen voor te dragen. En de aandeelhouders mogen als kapitaalverschaffers de raad van commissarissen naar huis sturen. Exit old boys?
Directeur Paul Frentrop van Deminor Nederland, dat minderheidsaandeelhouders adviseert, denkt van niet. Integendeel. Het 'old boys network' verdwijnt niet, er komt er eentje bíj. 'Voormalig FNV-voorman Johan Stekelenburg heeft gezegd dat er een eigen old boys network moet komen van werknemers-commissarissen. Er komt gewoon een nieuw netwerkje voor de linkse elite, met veel PvdA'ers. Oud-politici staan te trappelen voor dit soort baantjes.'
Het recht van aandeelhouders om de commissarissen naar huis te sturen, is volgens Frentrop 'een farce'. De drempel is te hoog: op de aandeelhoudersvergadering is tweederde meerderheid nodig, die bovendien minimaal eenderde van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen.
'En dan mag je ook nog eens alleen de hele raad naar huis sturen. In het buitenland hebben commissarissen een specifiek belang. In Nederland moeten commissarissen het algemeen belang van de onderneming dienen, maar niemand weet wat dat is. Dat bepalen de commissarissen zelf, en dan is de cirkel rond. Het is een puur Nederlandse uitvinding: een soort wijze mannen die alles weten en alle belangen afwegen, en die geen fouten kunnen maken. Absurd.'
Vanwege dat algemeen belang kan de OR ook niet zomaar iedere vakbondsvoorman, hoogleraar of oud-Kamerlid voordragen. Dat moet in overleg met de zittende raad van commissarissen; de kandidaat moet enigszins in het team passen en mag geen deelbelang dienen. Pikant detail: tweederde van de huidige commissarissen meldde een half jaar geleden in een enquête weten niets te voelen voor werknemers-commissarissen.
Directeur Berthold Ebbinge van Het Nederlands Commissariaat, een advies- en bemiddelingsbureau voor commissarissen, verwacht niettemin een frisse wind. 'In de raad van commissarissen van Shell Nederland zitten bijvoorbeeld tussen de ir's uit Delft nu ook een mevrouw uit de milieubeweging en directeur Paul Schnabel van het Sociaal Cultureel Planbureau. Dat zal meer discussie geven in de raad en dat is goed voor de kwaliteit. Dit is ook nodig. Het toezicht staat in de kijker, denk maar aan Enron.'
Vanwege de geruchtmakende ondergang van deze Amerikaanse energiereus maakt Ebbinge zich enige zorgen over de nieuwe aanwas. 'We gaan straks een Enron-effect krijgen. Ik spreek nu al commissarissen die zeggen: de lol is er wel af. Je moet tegenwoordig ook achter de cijfers kunnen kijken en ook nog aan nazorg doen: niet alleen project goedkeuren, maar ook controleren of het later niet uit de hand loopt. Het zal er niet makkelijker op worden.'
Volgens Frentrop van Deminor valt dat wel mee. 'Het blijft een populair baantje. Niet te zwaar ook, als je niet de pech had bij KPN of Laurus te zitten. Het is vijf, zes keer per jaar goed opletten - tegen een leuke vergoeding.'
TOP 25 MACHTIGSTE COMMISSARISSEN 2002
Positie
nu		Positie
1998		Punten
nu		Punten
1998
1(1)Henny de Ruiter (1934)21,5(23.5)
Koninklijke/Shell Groep, oud-Lid Groepsdirectie
Voorzitter RvC Koninklijke Ahold N.V.3,5
Voorzitter RvC Wolters Kluwer N.V.2,5
Vice-president RvC AEGON N.V.4
Lid RvC Heineken N.V.3
Lid RvC N.V. Kon. Nederlandsche Petroleum Mij.5
Lid RvC Koninklijke Vopak N.V.2
2(-)Jan Michiel Hessels (1942)15,5(10)
Vendex KBB N.V., oud-Voorzitter Hoofddirectie
Voorzitter RvToezicht Euronext N.V.1,5
Lid RvC Koninklijke Philips Electronics N.V.4
Lid RvC N.V. Luchthaven Schiphol2
Lid RvC Koninklijke Vopak N.V.2
Non-exec. Lid RvB Fortis3
Lid Raad van Commissarissen Heineken N.V.3
3(4)Aernout Loudon (1936)15,5(17)
Akzo Nobel N.V., oud-Voorzitter Raad van Bestuur
Director Corus Group PLC1
Voorzitter RvC ABN AMRO Holding N.V.4,5
Voorzitter RvC Akzo Nobel N.V.3,5
Voorzitter RvC Hollandsche Beton Groep N.V.1,5
Lid Raad van Commissarissen Kon. Nederlandsche Petroleum Mij.5
4(8)Aad Jacobs (1936)13,5(14)
ING Groep, oud-Voorzitter Raad van Bestuur
Vice-voorzitter RvC Buhrmann N.V.2
Lid RvC ING Groep N.V.4
Voorzitter RvC N.V. Kon. Nederlandsche Petroleum Mij.5,5
Vice-voorzitter RvC VNU N.V.1
Lid RvToezicht Euronext1
5(-)Dudley Eustace (1936)12,0(0)
Philips Electronics N.V., oud-vice-President Raad van Bestuur
Lid RvC AEGON N.V.4
Lid RvC Hagemeyer N.V.1
Lid RvC Koninklijke Luchtvaart Maatschappij N.V.3
Lid RvC Koninklijke KPN N.V.4
6(3)Gé van Schaik (1930)11,0(19,5)
Ex Heineken
7(6)Frits Fentener van Vlissingen (1933)11,0(15,5)
Ex SHV Holding
8(21)Lutgart van den Berghe (1951)11,0(8,0)
 Rijksuniversiteit Gent
9(-)Morris Tabaksblat (1937)10,5(0,0)
 Ex Unilever
10(5)Lo van Wachem (1931)10,5(16,5)
 Ex Koninklijke/Shell Groep
11(18)Pieter Bouw (1941)10,0(10,0)
 Ex KLM
12(29)Jan Stekelenburg (1941)10,0(7,0)
 Ex FNV
13(-)Wim Dik (1939)10,0(4,0)
 Ex KPN
14(15)Hans van Liemt (1933)10,0(11,0)
 Ex DSM
15(-)Jan Kalff (1937)9,5(7,0)
 Ex ABN Amro
16(9)Floris Maljers (1933)9,5(13,5)
 Ex Unilever
17(23)Maarten van Veen (1935)9,5(8,0)
 Ex Hoogovens
18(-)Cees van der Hoeven (1947)9,0(5,0)
 Voorzitter RvB Ahold
19(11)Jan Timmer (1933)9,0(12,5)
 Ex Philips
20(-)Cor Herkströter (1937)8,5(0,0)
 Ex Koninklijke/Shell Groep
21(7)Roelof Nelissen (1931)8,0(14,5)
 Ex ABN Amro
22(20)Harry Langman (1931)7,5(8,5)
 Ex ABN Amro, oud-Minister EZ
23(-)Ton Risseeuw (1936)7,0(0,0)
 Ex Getronics
24(25)Meindert Ververs (1933)7,0(7,5)
 Ex Wolters Kluwer
25(26)Hilmar Kopper (Dui) (1935)7,0(7,0)
 Ex Deutsche Bank
290302 Bron: Elite Research Uden
VERANTWOORDING: De top-25 van machtigste commissarissen van Nederland (stand per 1 maart 2002) is gebaseerd op het aantal commissariaten bij de 100 grootste bedrijven van Nederland naar eigen vermogen, gewogen naar bedrijfsgrootte: hoe groter het bedrijf, hoe meer punten. De vorige positie verwijst naar 1998, de laatste keer dat de lijst werd opgemaakt.